Tại sao Mỹ in tiền không bị lạm phát – Cơ chế hoạt động như thế nào?

Có bao giờ bạn thắc mắc, trong suốt nhiều năm qua, Mỹ đã thực hiện chính sách “in tiền” nhưng lại không gặp phải lạm phát nghiêm trọng như nhiều quốc gia khác? Bí mật nằm sau hoạt động in tiền của Mỹ là gì? Cơ chế hoạt động của việc in tiền ra sao? Bài viết này sẽ giúp bạn lý giải “Tại sao Mỹ in tiền không bị lạm phát”, cùng DNSE tìm hiểu ngay!

1. Cơ chế hoạt động của việc “in tiền” ở Mỹ

In tiền là gì? 

In tiền là việc chính phủ hoặc ngân hàng trung ương của một quốc gia tạo ra thêm tiền để đưa vào lưu thông trong nền kinh tế. 

Tuy nhiên, trong bối cảnh hiện đại, đặc biệt là ở Mỹ, việc “in tiền” không chỉ là in giấy bạc vật lý mà chủ yếu là tạo ra tiền kỹ thuật số thông qua hệ thống ngân hàng trung ương, cụ thể là Cục Dự trữ Liên bang Mỹ (FED).

Các hình thức “in tiền” ở Mỹ thường gặp:

Hình thức	Thực hiện bởi	Cơ chế hoạt động	Tác động chính	Tỷ trọng/Thường gặp
1. In tiền vật lý (giấy, xu)	Cục Khắc & In (BEP) và Sở Đúc tiền Mỹ (U.S. Mint).	In tiền mặt thật, đưa vào lưu thông qua ngân hàng trung ương.	Tăng tiền mặt trong lưu thông, phục vụ giao dịch hằng ngày.	Khá nhỏ so với tổng cung tiền.
2. Tạo tiền kỹ thuật số (nới lỏng định lượng – QE)	FED (hoặc ngân hàng trung ương các nước).	Mua trái phiếu/chứng khoán => Ghi tăng tiền vào tài khoản dự trữ của các ngân hàng thương mại.	Tăng cung tiền, thúc đẩy thanh khoản, gián tiếp kích thích cho vay và đầu tư.	Chủ yếu trong khủng hoảng, quy mô lớn.
3. Giảm lãi suất điều hành	FED (hoặc ngân hàng trung ương).	Hạ lãi suất => Khuyến khích vay vốn => Dòng tiền lưu thông tăng.	Tạo động lực vay mượn, đầu tư, tiêu dùng => Kích thích tăng trưởng.	Phổ biến, linh hoạt trong điều hành.

Cơ chế hoạt động

Cục Dự trữ Liên bang Mỹ FED thông qua các nghiệp vụ thị trường mở và chính sách nới lỏng định lượng để bơm thêm tiền vào thị trường. 

Chủ thể chính: Cục Dự trữ Liên bang Mỹ (FED)

FED là ngân hàng trung ương của Mỹ, có quyền kiểm soát cung tiền thông qua các chính sách tiền tệ. FED không trực tiếp “in tiền mặt” mà điều chỉnh lượng tiền trong nền kinh tế thông qua các công cụ gián tiếp.

Công cụ chính: Nới lỏng định lượng (Quantitative Easing – QE)

Với công cụ chính là Quantitative Easing – QE, cơ chế của việc “in tiền” ở Mỹ như sau:

• FED mua trái phiếu kho bạc hoặc chứng khoán bảo đảm bằng tài sản (MBS) từ thị trường mở – tức là mua từ các ngân hàng thương mại.
• Đổi lại, FED ghi tăng số dư trong tài khoản dự trữ của các ngân hàng thương mại tại FED, tức là tạo ra tiền mới (dù không in ra giấy).
• Các ngân hàng này giờ có nhiều tiền hơn để cho vay, từ đó làm tăng lượng tiền trong lưu thông.

Ví dụ: 

Trong bối cảnh đại dịch COVID-19 (2020 – 2021) gây ra khủng hoảng kinh tế nghiêm trọng, FED đã mở rộng chương trình mua trái phiếu chưa từng có trong lịch sử, với quy mô lên đến hàng ngàn tỷ USD.

Cụ thể, theo dữ liệu của Vietstock.vn, từ tháng 3/2020, FED cam kết mua 500 tỷ USD trái phiếu kho bạc và 200 tỷ USD chứng khoán thế chấp (MBS). Kết quả là tổng tài sản trên bảng cân đối kế toán của FED tăng từ khoảng 4.2 nghìn tỷ USD lên hơn 8.5 nghìn tỷ USD trong vòng hơn 1 năm.

*Tài liệu tham khảo:

• Federal Reserve announces extensive new measures to support the economy
• Total Assets: Total Assets (Less Eliminations from Consolidation): Wednesday Level (WALCL)
• Fed công bố gói QE không giới hạn hỗ trợ thị trường

Mục tiêu của việc “in tiền”

Việc “in tiền” ở Mỹ phải được kiểm soát chặt chẽ để nhằm mục đích:

• Kích thích tăng trưởng kinh tế khi suy thoái.
• Giảm lãi suất, tạo điều kiện thuận lợi cho vay tiêu dùng, đầu tư.
• Hỗ trợ thị trường tài chính, đặc biệt trong khủng hoảng.
• Ổn định giá cả – kiểm soát lạm phát.
• Thúc đẩy tăng trưởng việc làm, bình ổn tỷ lệ thất nghiệp.
• Dẫn dắt kỳ vọng thị trường.

2. Vì sao Mỹ in tiền mà không gây lạm phát ngay lập tức?

Mỹ in tiền mà không gây lạm phát ngay lập tức bởi nhiều lý do, trong đó có việc áp dụng cơ chế điều chỉnh của FED và duy trì thâm hụt ngân sách.

Cơ chế điều chỉnh của FED

Cục Dự trữ Liên bang Mỹ (FED) có khả năng kiểm soát cung tiền thông qua các công cụ chính sách tiền tệ linh hoạt, giúp ngăn chặn lạm phát bùng phát ngay sau khi “in tiền”. 

Các công cụ mà FED sử dụng:

• Lãi suất điều hành: Khi FED hạ lãi suất, chi phí vay vốn giảm, kích thích tiêu dùng và đầu tư. Tuy nhiên, nếu lãi suất duy trì quá thấp quá lâu, nguy cơ lạm phát sẽ tăng. Do đó, FED thường điều chỉnh lãi suất một cách linh hoạt để cân bằng giữa tăng trưởng và kiểm soát giá cả.
• Chính sách thu hẹp tiền tệ: Bên cạnh việc nới lỏng cung tiền, FED cũng có thể hút bớt tiền ra khỏi nền kinh tế bằng cách bán trái phiếu chính phủ trên thị trường mở. Điều này làm giảm lượng tiền lưu thông và từ đó hạ nhiệt áp lực lạm phát.

Tình trạng thâm hụt ngân sách

Mỹ có thể tạo ra lượng tiền lớn mà không gây ra lạm phát ngay lập tức một phần nhờ vào cơ chế tài trợ thâm hụt ngân sách thông qua phát hành trái phiếu:

• Chính phủ Mỹ thường xuyên duy trì thâm hụt ngân sách, nhưng thay vì “in tiền” trực tiếp, phần lớn thâm hụt này được tài trợ bằng trái phiếu chính phủ.
• Các nhà đầu tư toàn cầu, ngân hàng trung ương nước ngoài và các quỹ tài chính luôn sẵn sàng mua trái phiếu Mỹ do tin tưởng vào sự ổn định và sức mạnh của đồng Đô-la Mỹ (USD).
• Dòng tiền “in ra” do FED mua trái phiếu vẫn được hấp thụ phần lớn trong hệ thống tài chính và thị trường vốn, chưa tác động trực tiếp đến giá hàng hóa và dịch vụ trong nền kinh tế thực.

Nhờ vậy, đồng USD vẫn giữ được giá trị tương đối ổn định và áp lực lạm phát không tăng đột ngột, mà có độ trễ nhất định.

Tiền không đi ngay vào tiêu dùng 

Khi FED thực hiện nới lỏng định lượng (QE), họ mua vào trái phiếu chính phủ và chứng khoán đảm bảo bằng thế chấp, qua đó ghi tăng tiền vào tài khoản dự trữ của các ngân hàng thương mại tại FED. Vì thế mà số tiền này không chảy trực tiếp ra nền kinh tế thực – tức là không đến tay người tiêu dùng hoặc doanh nghiệp ngay lập tức.

Nếu các ngân hàng không mở rộng tín dụng (vì lo ngại rủi ro, nợ xấu, hoặc nhu cầu vay thấp), thì dòng tiền vẫn “nằm im” trong hệ thống ngân hàng, không tạo ra tác động tiêu dùng hay đầu tư. Do đó không kích hoạt lạm phát.

Tốc độ lưu thông tiền tệ sụt giảm

Ngay cả khi cung tiền tăng, nếu người dân và doanh nghiệp không tiêu tiền nhanh và nhiều, thì tác động lạm phát vẫn bị hạn chế.

Trong khủng hoảng, xu hướng phổ biến của doanh nghiệp và người dân là thắt chặt chi tiêu, gia tăng tiết kiệm và giảm vay mượn, đặc biệt là do bất ổn về doanh thu và việc làm. Kết quả là tốc độ lưu thông tiền tệ (Velocity of Money) giảm mạnh, từ đó làm giảm hệ số nhân tiền trong nền kinh tế.

Lực hút vào thị trường tài chính và tài sản 

Một phần lớn lượng tiền được “bơm” vào nền kinh tế lại chảy vào các kênh tài sản như chứng khoán, bất động sản, vàng, tiền mã hóa,.. Điều này sẽ gây ra lạm phát tài sản (giá cổ phiếu, nhà đất, crypto tăng mạnh), nhưng không phản ánh ngay lập tức đến giá hàng hóa tiêu dùng (CPI).

Do đó, trong ngắn hạn, người dân có thể cảm thấy “giàu lên” nhờ giá trị tài sản tăng lên, nhưng giá cả hàng hóa tiêu dùng thiết yếu vẫn ổn định, khiến áp lực CPI thấp và không gây ra lạm phát.

3. Vị thế của USD giúp Mỹ không bị lạm phát

Đồng đô la Mỹ (USD) giữ vai trò là đồng tiền dự trữ quốc tế phổ biến nhất thế giới. Điều này có nghĩa là hầu hết các quốc gia đều sử dụng USD cho:

• Thanh toán trong thương mại quốc tế (ví dụ: mua bán dầu mỏ, linh kiện điện tử,…)
• Dự trữ ngoại hối tại ngân hàng trung ương.
• Định giá tài sản tài chính như trái phiếu, cổ phiếu toàn cầu.

USD còn được coi là “tài sản trú ẩn an toàn” trong các thời kỳ khủng hoảng, khi nhà đầu tư rút vốn khỏi các thị trường rủi ro và chuyển sang nắm giữ USD để bảo toàn giá trị.

Chính vì vị thế đặc biệt này, khi Mỹ “in thêm tiền”, một phần đáng kể lượng USD không lưu hành trong nước mà được hấp thụ bởi các quốc gia khác thông qua:

• Nhu cầu dự trữ USD từ các ngân hàng trung ương quốc tế.
• Thanh toán thương mại toàn cầu sử dụng USD.
• Dòng vốn đầu tư nước ngoài mua tài sản bằng USD.

Nhờ vậy, áp lực lạm phát trong nước Mỹ không tăng ngay lập tức, vì tiền được “xuất khẩu” ra ngoài thay vì gây áp lực lên tiêu dùng nội địa.

4. Nhu cầu toàn cầu đối với trái phiếu và tài sản Mỹ giúp trì hoãn lạm phát

Nhu cầu toàn cầu đối với tài sản và trái phiếu Mỹ luôn ở mức cao, và điều này giúp Mỹ có thể trì hoãn lạm phát sau khi “bơm” thêm tiền vào thị trường. 

Mỹ – “Ngân hàng trung ương” của thế giới

Mỹ từ lâu đã đóng vai trò như một “ngân hàng lớn” toàn cầu nhờ vị thế kinh tế, sự ổn định chính trị và niềm tin vào đồng USD. Các quốc gia và tổ chức tài chính trên thế giới luôn duy trì nhu cầu mạnh mẽ đối với trái phiếu chính phủ Mỹ, cổ phiếu và các tài sản tài chính khác của Mỹ.

Lý do là bởi:

• Trái phiếu chính phủ Mỹ được đánh giá là tài sản an toàn bậc nhất, đặc biệt trong các giai đoạn khủng hoảng.
• Thị trường tài chính Mỹ có quy mô lớn, thanh khoản cao và được quản lý minh bạch.
• Đồng USD giữ vai trò trung tâm trong thương mại và đầu tư toàn cầu.

Tác động đến việc “in tiền”

Chính nhờ nhu cầu toàn cầu đối với tài sản Mỹ, việc FED phát hành thêm tiền không làm các nhà đầu tư mất niềm tin vào đồng USD hoặc trái phiếu Mỹ. Dòng tiền từ quốc tế tiếp tục đổ vào Mỹ để mua tài sản:

• Giúp duy trì giá trị của USD.
• Giữ lãi suất trái phiếu ở mức thấp.
• Hạn chế tác động lạm phát trong ngắn hạn.

5. FED kiểm soát lạm phát thế nào sau khi in tiền?

Công cụ quản lý lạm phát của FED

Sau khi mở rộng cung tiền, Cục Dự trữ Liên bang Mỹ (FED) vẫn có khả năng kiểm soát và kiềm chế lạm phát nhờ vào các công cụ chính sách tiền tệ mạnh mẽ và linh hoạt, bao gồm:

• Thắt chặt chính sách tiền tệ: Khi áp lực lạm phát gia tăng, FED có thể tăng lãi suất điều hành, khiến chi phí vay vốn tăng cao. Từ đó làm giảm tiêu dùng và đầu tư, góp phần hạ nhiệt lạm phát.
• Bán trái phiếu chính phủ: Đây là một biện pháp để hút bớt lượng tiền dư thừa trong lưu thông. Khi FED bán trái phiếu, người mua dùng tiền mặt để thanh toán, làm giảm tổng lượng tiền trong nền kinh tế.

Các công cụ này giúp FED giữ được thế chủ động trong việc quản lý chu kỳ tiền tệ và ngăn lạm phát vượt ngoài tầm kiểm soát sau giai đoạn nới lỏng.

Duy trì ổn định giá trị USD

Bên cạnh việc kiểm soát lạm phát, FED còn đóng vai trò quan trọng trong việc duy trì giá trị ổn định của đồng USD. Đây là yếu tố cốt lõi để giữ vững niềm tin của thị trường toàn cầu.

Sự ổn định này đến từ chính sách vĩ mô chặt chẽ, bao gồm kiểm soát ngân sách, quản lý nợ công và phối hợp chính sách tài khóa – tiền tệ. Ngoài ra, vị thế kinh tế và tài chính mạnh mẽ của Mỹ giúp đồng USD duy trì được giá trị tương đối ngay cả trong các giai đoạn bơm tiền quy mô lớn. 

Ví dụ:

Giai đoạn năm 2022 – 2023, sau khi lạm phát tăng vọt do hậu quả của chính sách nới lỏng trong đại dịch Covid-19, FED đã nhanh chóng nâng lãi suất liên tục từ gần 0% lên hơn 5%, một trong những chu kỳ tăng lãi suất mạnh nhất trong lịch sử hiện đại. Biện pháp này đã phát huy tác dụng khi lạm phát Mỹ dần hạ nhiệt vào cuối năm 2023.

6. Các yếu tố khác giúp Mỹ trì hoãn lạm phát

Ngoài những chính sách tiền tệ của FED và nhu cầu sở hữu trái phiếu/tài sản Mỹ thì còn có một vài yếu tố khác giúp Mỹ trì hoãn lạm phát sau khi “in tiền”.

Tập trung tăng trưởng sản xuất và năng suất lao động

Một trong những lý do khiến Mỹ có thể in thêm tiền mà chưa gây ra lạm phát ngay lập tức là nhờ tăng trưởng sản xuất ổn định và năng suất lao động cao. 

Khi năng lực sản xuất tăng lên tương ứng với lượng tiền được bơm vào nền kinh tế, cung hàng hóa và dịch vụ có thể đáp ứng được cầu tăng, từ đó hạn chế áp lực tăng giá.

Nguồn cung hàng hóa dồi dào

Ngoài năng suất tăng lên, Mỹ còn sở hữu hệ thống sản xuất và phân phối hàng hóa rất phát triển. Khi nguồn cung hàng hóa và dịch vụ dồi dào, kể cả trong thời gian mở rộng cung tiền, thị trường vẫn được cân bằng. Điều này giúp giá cả không bị đẩy lên nhanh chóng, trì hoãn sự xuất hiện của lạm phát.

7. Khi nào việc in tiền gây ra lạm phát?

Mặc dù Mỹ in tiền không bị lạm phát ngay lập tức, nhưng nếu không đảm bảo các yếu tố dưới đây thì chắc chắn việc “bơm tiền” vào nền kinh tế sẽ gây ra lạm phát. 

Căng thẳng cung – cầu

Theo kinh tế học, lạm phát thường xảy ra khi cầu vượt cung. Nếu lượng tiền trong lưu thông tăng nhanh mà sản xuất không theo kịp, sẽ dẫn đến thiếu hụt hàng hóa và dịch vụ, khiến giá cả leo thang. Đây là điểm mấu chốt mà mọi chính sách bơm tiền đều phải tính đến.

Mất niềm tin vào USD

Đồng USD giữ giá trị phần lớn nhờ niềm tin toàn cầu vào sự ổn định kinh tế và tài chính của Mỹ. Tuy nhiên, nếu niềm tin này bị lung lay, chẳng hạn như do chính sách tài khóa thiếu kỷ luật hoặc bất ổn chính trị, các nhà đầu tư và quốc gia khác có thể chuyển sang giữ các đồng tiền hoặc tài sản khác. Điều này sẽ làm giảm giá trị USD, dẫn đến lạm phát nhập khẩu và giảm sức mua trong nước.

Thâm hụt ngân sách một cách mất kiểm soát

Việc liên tục tài trợ thâm hụt ngân sách bằng cách phát hành tiền mà không đi kèm kế hoạch tài chính rõ ràng có thể dẫn đến tăng trưởng tín dụng nóng, đầu tư kém hiệu quả và mất cân đối tài khóa. Về lâu dài, điều này dễ dẫn đến tình trạng lạm phát cao và mất kiểm soát kinh tế vĩ mô.

Kết luận

Bài viết trên đã giải đáp cho bạn lý do tại sao Mỹ in tiền không bị lạm phát. Tóm lại, Mỹ có thể trì hoãn lạm phát sau khi “in tiền” nhờ vào các yếu tố sau:

• Khả năng kiểm soát của FED
• Nhu cầu toàn cầu đối với USD và tài sản Mỹ
• Năng suất và sản xuất tăng trưởng ổn định
• Nguồn cung hàng hóa mạnh

Tuy nhiên, việc in tiền không phải là công cụ vô hạn. Khi những yếu tố như cung – cầu mất cân bằng, thâm hụt ngân sách không kiểm soát, hoặc niềm tin vào USD suy giảm, Mỹ vẫn có thể đối mặt với nguy cơ xảy ra lạm phát. Do đó, việc quản lý chặt chẽ chính sách tiền tệ và tài khóa luôn là yếu tố then chốt trong việc duy trì ổn định kinh tế dài hạn.